Gmina Żarnowiec położona jest w południowo-wschodniej części powiatu zawierciańskiego w województwie śląskim. Jest gminą typowo rolniczą o powierzchni 12 477 ha, z czego 9 065 ha to użytki rolne, 2 820 ha stanowią lasy, a reszta to tereny zurbanizowane i zabudowane (437 ha), nieużytki (44 ha) i pozostałe grunty (111 ha). Gospodarstwa opierają się na tradycyjnych kierunkach upraw zbóż, ziemniaków natomiast w hodowli zwierząt przeważa chów bydła mlecznego. Położenie gminy w strefie Jurajskich Parków Krajobrazowych stwarza sprzyjające warunki do rozwoju turystyki i wypoczynku (na terenie gminy nie ma zakładów przemysłowych). Gmina składa się z 14 sołectw, które zamieszkuje ogółem 4 477 osób. W uroczych i malowniczych miejscowościach snują się czyste rzeki i strumyki. Jedną z najciekawszych atrakcji wypoczynkowo-rehabilitacyjnych są ścieżki jazdy konnej i rowerowej, wytyczone w najpiękniejszych okolicach Parku Krajobrazowego.
Krótki rys historyczny
Pierwsza wzmianka o istnieniu pochodzi z 1098 roku i umieszczona jest w kronice Galla Anonima. Żarnowiec wybudowano na wzniesieniu, wśród podmokłych łąk nad rzeką Pilicą, przy ujściu do niej rzeki Uniejówki. Nazwa się wywodzi od krzewu żarnowca gęsto porastającego okolice. Pierwotnie gród Żarnowiec leżał na terenie dzisiejszej wsi Łany Wielkie.
W zaraniu bytu państwowego Polski tworzył on wraz z kilkoma sąsiednimi wioskami jednostkę administracyjną, zwaną opolem. W samym grodzie lub na podgrodziu znajduje się do dzisiaj kościół pod wezwaniem św. Wojciecha. Świątynia ta istniała już w XI wieku.
W odległości 3 km od Żarnowca Starego, Kazimierz Wielki założył nowe miasto. W XIII wieku Żarnowiec posiadał karczmy, stację celną leżącą na ważnym trakcie z Krakowa do Wielkopolski.
W latach trzydziestych XIV wieku monarcha nadał prawa miejskie Żarnowcowi, uczynił go murowanym i obronnym. Do wybudowanego zamku zesłał swą drugą żonę Adelajdę, sam również tam przebywał. W 1396 roku Władysław Jagiełło odnowił dla Żarnowca prawa miejskie. Znaczną rolę w rozwoju miasta odgrywała produkcja rzemieślnicza. W 1581 roku zarejestrowano ponad 90 rzemieślników i 20 przekupniów.
Po lokalizacji nowego Żarnowca powstał kościół pod wezwaniem Narodzenia N.M.P.
W 1655 roku zawitały tu wojska szwedzkie, które zrabowały i spaliły miasto. Pomimo ulg podatkowych i licznych nadań od Królów Zygmunta I Augusta miasto powoli upadło. W 1794 roku obozowały tu wojska pruskie a przez kilka dni przed bitwą pod Szczekocinami we wsi Wola Libertowska zamieszkiwał Król Pruski Fryderyk Wilhelm II.
W Żarnowcu umarł w przejeździe mąż stanu poseł Stanów Zjednoczonych Ameryki Joel Barlow powracając z audiencji u Napoleona I pod Moskwą.
Za udział w powstaniu styczniowym Żarnowiec utracił prawa miejskie i coraz bardziej upadł. Zmieniła się również struktura ludności, w 1864 roku blisko 60% stanowili Żydzi.
W czasie okupacji hitlerowskiej prężnie działał ruch oporu, w okresie tym zginęło 283 mieszkańców gminy pochodzenia polskiego i około 1000 pochodzenia żydowskiego.