Wola Libertowska
Sołectwo Wola Libertowska położona jest na Wyżynie Miechowskiej w dolinie rzeki Pilicy. Na terenie położonym na wysokości od 291 do ponad 328 m n.p.m., łagodnie zarówno od strony północnej jak i południowej schodzącym w kierunku doliny rzeki Pilicy. Zespół zajmuje zachodnią część terytorium gminy Żarnowiec.
Wola Libertowska sąsiaduje z takimi zespołami jak: Otola na północy, Łany Małe na wschodzie, Żarnowiec, Chlina i Udórz na południu, leżące na terenie gminy Żarnowiec. Po stronie zachodniej znajdują się wsie Kleszczowa i Wierzbica, leżące poza granicami gminy Żarnowiec.
Znaczne powierzchnie terytorium wsi to tereny użytkowane rolniczo, położone w północnej i południowej części obszaru. Środkowa część to skupisko osadnicze wsi i tereny zielone – łąki i pastwiska, położone wzdłuż doliny rzeki Pilica. W południowej części terytorium wsi przy granicy z Chliną znajduje się jedyny niewielki teren zalesiony.
Wola Libertowska to zespół ruralistyczny z czytelnym układem dwupasmowej ulicówki, której:
- jedno główne pasmo jednostronne, ciągnie się wzdłuż północnej skarpy doliny Pilicy tworząc wraz z zabudową wsi Łany Małe najdłuższy ciąg zabudowy na terenie gminy.
- drugie pasmo - południowe, dwustronne, mniej zabudowane ciągnie się po południowej stronie rzeki Pilica, na skraju terasy zalewowej wzdłuż drogi Żarnowiec – Pilica.
Układ siedlisk i ich zabudowa, szczególnie w paśmie północnym zachowana jest w tradycyjnym rozplanowaniu, z budynkami mieszkalnymi usytuowanymi kalenicowo przy drodze i budynkami gospodarczymi: z oborą zbudowaną w niewielkiej odległości od domu i stodołą stojącą w głębi zagrody. W niektórych zagrodach zachowane są relikty dawnej drewnianej zabudowy wsi.
Po wschodniej stronie południowego skupiska osadniczego położony był zespół dworsko – folwarczny z którego pozostał obecnie jedynie czworak i spichlerz.
Główną oś układu stanowiła pierwotnie droga wiejska przechodząca przez pasmo północne. Po II wojnie światowej ciężar ten przenosi się wyraźnie na południowy brzeg rzeki na drogę prowadzącą przez Kresy, gdzie biegnie utwardzona droga powiatowa Żarnowiec – Pilica. Na wschodnim skraju pasma Kresy położona jest południkowo droga, łącząca przez most na Pilicy obydwa pasma zabudowy, podobna droga znajduje się na zachodnim skraju wsi. Z Kresów na południowy – wschód biegną drogi w kierunku wsi Chlina:
- jedna wschodnia, pourządzeniowa jest przedłużeniem drogi biegnącej przez tereny zalesione i Chlinę Zamiechówka,
- druga - zachodnia odnoga tej drogi niewątpliwie jeszcze przedurządzeniowa biegnie przez tereny rolnicze w kierunku Chliny Górnej i Dolnej.
W północnej części terytorium wsi niemal pod kątem prostym do drogi i równolegle do siebie poprowadzone są pourządzeniowe drogi polne ułatwiające dojazd do pól.
HISTORIA
Wieś królewska w starostwie żarnowieckim. Istnienie tej wsi potwierdza dokument z 1257 r. dotyczący uposażenia klasztoru w Zawichoście. W połowie XV wieku wieś dawała dziesięcinę klasztorowi św. Andrzeja w Krakowie. W 1569 r. był tu folwark, 4 młyny, karczma, a uprawiane było 16 łanów w tym 4 łany należące do uposażenia przytułku żarnowieckiego. W 1581 r. wieś ma 15 ½ łanów kmiecych, 2 zagrodników z rolą, 3 komorników z bydłem, 2 komorników bez bydła, rzeźnika, przekupnia, piekarza i dudę. W XVIII wieku Wola Libertowska oddzielona zostaje od starostwa żarnowieckiego i przechodzi w ręce prywatne rodziny Wesslów. W dniu 3.VI.1794 r. we dworze kwateruje sam król Fryderyk Wilhelm II. W 1838 r. dobra Wola Libertowska nadane zostały jako majorat generałowi Uszakowowi. W połowie XIX wieku przy uwłaszczeniu wieś otrzymała 1247 mórg gruntu, podzielonego na 87 osad ukazowych o obszarze od 2 do 20 mórg. Pod koniec XIX wieku osada jako donacja należała do księcia Wachwachowa. W 1906 r. istniał jeszcze młyn.
Lata
|
Ilość domów
|
Ludność ogółem
|
w tym Żydów
|
1789 r.
|
63
|
-
|
-
|
1790 r.
|
65
|
287
|
-
|
1791 r.
|
56
|
309
|
11
|
1827 r
|
60
|
285
|
|
1988 r.
|
134
|
|
|
1990 r.
|
|
559
|
|
2000 r.
|
|
565
|
|
2008 r.
|
|
520
|
|
Obiekty istniejące w XV – XVI wieku
Folwark / dwór - 1
Młyn – 4
Karczma – 1
Rzemieślnicy – 6
Obiekty istniejące w XVIII – przełom XIX/XX wieku
Folwark – 1
Źródła:
- Słownik Geograficzny, 1893, t. XIII s. 789, W. Jaskłowski, Żarnowiec i okolice, 1910,
- Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Żarnowiec – Pracownia urbanistyczno – architektoniczna – „Olkusz” s.c. 2000,
- Urząd Gminy w Żarnowcu.