Sołectwo Łany Wielkie położone jest na Wyżnie Małopolskiej, a dokładnie na pograniczu Niecki Włoszczowskiej i Wyżyny Miechowskiej na wysokości od 274 do 314 m n.p.m. Terytorium wsi zajmuje południowo – wschodnią część obszaru gminy Żarnowiec, wzdłuż rzeki Pilica, głównie na prawym jej brzegu.

Łany Wielkie sąsiadują z zespołami takimi jak: Łany Średnie na wschodzie, Zabrodzie na południu, Łany Małe na południowym – wschodzie, Otola Mała, Brzeziny i Małoszyce na zachodzie leżące w granicach gminy Żarnowiec oraz Węgrzynów na północy i Przełaj na zachodzie, leżące poza granicami gminy.

Znaczna część północno – wschodniego obszaru Łan Wielkich to tereny zalesione, stanowiące największy zwarty obszar leśny na terenie gminy. Południowa część wsi, to tereny użytkowane rolniczo. Przy zachodniej granicy terytorium wsi, wzdłuż granicy i doliny rzeki Pilica, położone są tereny łąk i pastwisk.

Zespół położony jest długim pasmem zabudowy, obejmującym obszar starego zespołu osadniczego z czytelnym centrum wsi, usytuowanym wokół kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Wojciecha. Wieś ma układ ulicówki dwustronnej, położona jest wzdłuż prawej wschodniej terasy rzeki Pilicy. Zabudowa skupiona jest w dwóch zespołach:

-        południowym, ciągnącym się po zachodniej stronie drogi od granicy z wsią Zabrodzie po drogę powiatową prowadzącą do wsi Łany Średnie i w przeciwnym kierunku do Otoli Małej,

-        północnym, położonym poza skrzyżowaniem, za cmentarzem, ciągnącym się głównie po wschodniej stronie drogi, a w części północnej już po obydwu stronach drogi.

Centrum wsi leży przy kościele i skrzyżowaniu dróg, ma luźną rozproszoną zabudowę przy drogach.

Poza wspomnianymi pasmami zabudowy na obszarze wsi znajduje się kilka zagród we wschodniej części obszaru przy granicy z Łanami Średnimi, jest to część tzw. Dziadówek.

W zespole osadniczym zachowały się pozostałości dawnego folwarku z młynem wodnym oraz relikty dawnej zabudowy drewnianej wsi z układem pourządzeniowych pól, z największym w gminie kompleksem lasu mieszanego.

Układ siedlisk i ich zabudowa zachowane są w tradycyjnym rozplanowaniu, z budynkami mieszkalnymi usytuowanymi w pobliżu drogi szczytowo i budynkami inwentarskimi zbudowanymi przy domu w tzw. okół ze stodołą zbudowaną w pewnym oddaleniu w głębi siedliska.

Główna oś układu urbanistycznego zespołu stanowi droga Żarnowiec – Dąbrowica prowadząca wschodnią terasą rzeki Pilica. Wzdłuż niej skupione jest osadnictwo wsi. W centrum wsi, jak już wspomniano wyżej, główną drogę przecina droga Łany Średnie - Otola Mała, a w południowym paśmie droga do Łan Małych. Do tych dróg dochodzą proste drogi gruntowe prowadzące do pól uprawnych.

Na północnym skraju skupiska osadniczego położone jest skrzyżowanie starych dróg polnych prowadzących do terenów uprawnych. Do dróg tych doprowadzone są drogi leśne prowadzące do poszczególnych kwartałów. Stary przebieg mają również dwie drogi prowadzące przez tereny zalesione z południowego – wschodu na północny – zachód przez most na Pilicy prowadzące do wsi Małoszyce, a w przeciwnym kierunku do wsi Przełaj.

 

HISTORIA

W XI wieku według źródeł na terytorium obecnych Łan Wielkich istniał gród Żarnowiec wraz z kilkunastoma okolicznymi wsiami tworzył jednostkę opolną. W 1255 r. była pierwsza wzmianka o kościele parafialnym w Żarnowcu Starym, czyli w obecnych Łanach Wielkich. W 1259 r. wzmiankowany kościół parafialny pod wezwaniem św. Wojciecha w Żarnowcu Starym. W 1355 r. w miejsce drewnianego kościoła powstał murowany wraz z plebanią. W XV wieku, czyli prawdopodobnie około 1496 r. Żarnowiec przeniesiono na obecne miejsce, a na jego miejscu powstała wieś Łany. W 1545 r. źródła wymieniają w Łanach Wielkich 48 kmieci. W XVII wieku wieś Łany podzielono na Łany Małe i Łany Wielkie. Za czasów Królestwa Polskiego Łany Wielkie były wsią rządową, był tu folwark należący do majoratu Żarnowiec. W 1906 r. w Łanach Wielkich było 5 młynów.

 

 

Kościół - 1

Karczma – 1

Rzemieślnicy – 11

Przekupnie – 4

 

Kościół – 1

Szkoła - 1

Folwark – 1

Młyn – 5